زیبایی هنر گچ بری در معماری بناهای تاریخی یزد
زیبایی هنر گچ بری در معماری بناهای تاریخی یزد
گچ بری از اجزاء
مهم تزئینات معماری سنتی ایرانی است که به صورت کنده کاری، برجسته کاری و
خطاطی از قدیمی ترین زمان در معماری کشورمان کاربرد داشته است.
معماری ایران اسلامی بیشتر سه نوع تزئین آجرکاری، گچ بری و کاشیکاری به کار می بردند. گچ بری در دوران اسلامی توسعه یافت و نمونه های آن در بناهای تاریخی نظیر مساجد، خانه های قدیمی، باغ های تاریخی و ... می توان دید
در استان یزد مساجد تاریخی نظیر جامع یزد، فرط، فهرج، ریگ یزد، ملااسماعیل، سفلی ندوشن، شاه تهماسب، حظیره و سرپلک از جمله مساجد مزین به هنر گچ بری هستند.
خانه عرب زاده ، خانه لاریها، رسولیان، آقا زاده ابرکوه، کلاهدوزها، یعقوبی، محمودی، مرتاض و ... نیز از جمله خانه های تاریخی هستند که هنر گچ بری در آن به زیبایی دیده می شود.
به کار بردن هنر گچبری به صورت برجسته کاری بلند و کنده کاری یکی از جلوه های هنری به جا مانده از دوران سلجوقی است که در دوره ایلخانی نیز ادامه یافت.
نقوش گل و بته و برجسته کاریها با گچ همراه با طرحهای هندسی کنده کاری شده در دوران ایلخانی کاربرد زیادی داشت که در بناهای مذهبی در کتیبه هایی که مزین به آیات قرآن کریم و احادیث است ، به وضوح دیده می شود.
گفتنی است : « تزئین گچی تو پر و خالی» یکی از تکنیک های گچ بری است که در این تکنیک طرح تزئینی در سطح صاف به عمق کمتر از دو سانتی متر بریده می شود تا در عقب سطحی به موازات سطح جلو تشکیل دهد. نمونه این تکنیک در مسجد جامع ندوشن می توان دید
« گچ کاری وصله ای » نیز نوعی از گچکاری همراه تزئین خطی رنگی روی سطوح صاف است که بسیار استادانه کار شده است.
« گچ بری رنگی» نیز نوعی دیگر از گچ بری همراه با به کار بردن یکی از رنگهای آبی سیر، زرد، قرمز، سبز و ... می باشد . نمونه آن گنبد زندان اسکندر است که با خشت خام ساخته شده است و دارای تزئینات و آرایش گچبری و نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجورد است.
بقعه دوازده امام، بقعه شیخ احمد فهادان، گنبد عالی ابرکوه، بقعه سید شمس الدین و مدرسه شاه کمالیه نیز از دیگر آثار باستانی یزد است که در آن نمونه های زیبا از گچ بری سنتی مشاهده می شود.
نویسنده/نویسندگان: YAZDCHTO