نویسندگان:
-
سیدسعید تاج- کارشناس ارشد مهندسی عمران – مهندسی محیط زیست
-
افشار فروغ شمس- کارشناس مهندسی بهداشت محیط
چکیده:
از دیدگاه فنی و مدیریت شهری هدف اصلی از احداث مسیل ها ، جمع آوری ، هدایت و انتقال آب های سطحی به محل های پذیرنده می باشد. اما امروزه به دلیل گسترش و توسعه شهرها نگرش و جهت گیری مدیریت کلان شهری به سمت استفاده -های چند منظوره و بهینه از تاسیسات موجود و یا در حال احداث به منظور ایجاد اشتغال و درآمدزایی، ایجاد جاذبه های توریستی و گردشگری و همچنین بازگشت پول در سرمایه گذاری های انجام شده و در نهایت ایجاد رونق اقتصادی ، نگرش به مسیل ها و نحوه استفاده از آنها به عنوان یکی از تاسیسات زیربنایی شهری ابعاد دیگری نیز یافته است. اما پیامدهای ناشی از برخی از ناهماهنگی ها بین سازمان ها و شرکت های ذیربط و یا ذینفع مانند سازمان حفاظت محیط زیست ، شهرداری ، شرکت های آب و فاضلاب و آب منطقه ای در حوزه ی فعالیت های خدمات شهری ، عدم بهره گیری مناسب از قوانین و استانداردهای ملی و بین المللی و همچنین عدم نظارت مناسب بر نحوه اولویت بندی اجرایی طرح های زیربنایی مانند اجرای شبکه های جمع آوری ، انتقال و احداث سیستم های تصفیه فاضلاب و همچنین روش های مهندسی جمع آوری ، انتقال و دفع مواد زاید جامد شهری و تصفیه شیرابه حاصل از آن موجب شده است که مسیل ها ، در بسیاری از نقاط کشور، عهده دار وظیفه جمع آوری و انتقال فاضلاب ها و محلی برای تجمع زباله های شهری شوند. این پدیده ضمن بوجود آوردن مناظر ناخوشایند موجب برهم خوردن شرایط زیست محیطی درون مسیل ها و محیط های پذیرنده و ایجاد اعتراض های عمومی شده است. شاهد این مدعا ورود آلاینده هایی نظیر فاضلاب های خانگی و مواد زاید جامد شهری به مسیل های درون شهری شهر تبریز می باشد.
این مهندسین مشاور در سال 1381 هجری شمسی با انجام خدمات مشاوره ای و مهندسی مطالعات " ارزیابی و کنترل آلاینده های زیست محیطی ورودی به مسیل ها و رودخانه های درون شهری تبریز" نسبت به بررسی اثرات ناشی از ورود آلاینده ها (ورود فاضلاب ها و تخلیه مواد زاید جامد) بر محیط زیست داخل مسیل ها مبادرت ورزید. این بررسی ها منجر به ارایه راهکارهای مدیریتی و اجرایی کوتاه ، میان و بلندمدت که با جمع آوری اطلاعات مورد نیاز ، بهره گیری از روش های مناسب برای انجام نمونه برداری ها و در نهایت استفاده از استانداردهای ملی و بین المللی در تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از فعالیت های انجام پذیرفته ، گردید.
مقدمه:
شهر تبريز با سابقه تاريخي طولاني يکي از قديمي ترين شهرهاي ايران محسوب مي گردد. اين شهر به دليل قرارگيري در شمال غرب کشور ضمن برخورداري از آب و هوايي سرد و خشک، با داشتن متوسط ميزان بارندگي 285 میلیمتر در سال ، و جمعيتي در حدود 1200000 نفر (سال 1381) با مساحتي حدود 15000 هکتار به عنوان يکي از قطبهاي مهم صنعتی کشور مطرح بوده و مي باشد . اين رشد روز افزون اگرچه از يک سو توانسته است شرايط بالنسبه مناسبي را براي شهروندان فراهم آورد اما از ديگر سو موجب پديد آمدن معضلات و مشکلاتي شده است که خاص جوامع در حال توسعه مي باشد. از اهم اين مشکلات همگام نبودن توسعه خدمات زیربنایی با رشد جمعیت و توسعه شهر بوده است. ورود فاضلاب های انسانی به کانال های آب های سطحی به دلیل عدم اجرا و یا عدم تکمیل شبکه های جمع آوری فاضلاب و سیستم های تصفیه آن و همچنین تخلیه مواد زاید جامد به دلیل ناکافی بودن تجهیزات و نیروی انسانی و یا نیاز به انجام مطالعات و پیاده سازی روشهای صحیح و مناسب مهندسی جمع آوری ، انتقال و دفع این مواد در نهایت موجب ورود مقادیر بالایی از آلودگی به مسیل ها و وارد آمدن صدمات و خسارات بر محیط زیست آنها شود {1}.
ایجاد تعامل و برقراری پل ارتباطی بین کمبودهای موجود با مفاهیم توسعه پایدار و ارایه راهکارهای مناسب و قابل اجرا به منظور حفظ محیط زیست از مهمترین فعالیت ها در حوزه مدیریت کلان شهری است. شاهد این مدعا بهسازی و ساماندهی مسیل ها ی اصلی درون شهری تبریز ، بویژه مسیل مهران رود، با نگرش بر مفاهیم یاد شده می باشد.
مهران رود از ارتفاعات سهند سرچشمه گرفته و پس از عبور از دشت تبریز و جمع آوری و هدایت آبهاي حاصل از بارندگي در ارتفاعات همجوار پس از طی مسافت طولانی از سمت مشرق وارد شهر تبريز مي شود . اين رود در داخل شهر از طریق یک کانال بزرگ تحت عنوان " مسیل مهران رود " با جهتي شرقي – غربي و به طول تقریبی 15 کیلومتر از سراسر شهر گذشته و سرانجام در نزديكي فرودگاه تبريز به آجي چاي (تلخه رود) مي پيوندد {2}.
مسیل مهران رود اصلی ترین مسیل درون شهری شهر تبریز است که از جنوب شرقی به سمت شمال غربی شهر امتداد یافته و تقریبا شهر تبریز را به دو نیم تقسیم کرده است. این مسيل ضمن هدايت آبهای سطحی مي تواند از منظر ايجاد جاذبه هاي شهری و توريستي نیز از جايگاه خاصي برخوردار باشد. همچنین مي تواند در صورت تبديل شدن به يک مسيل دائمي ، به منظور تأمين بخشي از نياز آبي شهر (مصارف عمومي ، فضاي سبز) مورد استفاده قرار گرفته و در توسعه و افق آينده شهر تبريز نقش بسيار تأثيرگذاري را ايفا کند . بنابراين حراست و حفاظت از حريم آن داراي اهميتي فوق العاده اي بوده و دور نگه داشتن آن از هرگونه آلودگي امري الزامي و اجتناب ناپذير است . اما پیامدهای ناشی از برخی از ناهماهنگی ها و عدم نظارت مناسب بر نحوه اولویت بندی اجرایی طرح های زیربنایی مانند اجرای شبکه های جمع آوری ، انتقال و احداث سیستم های تصفیه فاضلاب و همچنین روش های مهندسی جمع آوری ، انتقال و دفع مواد زاید جامد شهری و تصفیه شیرابه حاصل از آن موجب شده است که مسیل مهران رود عهده دار وظیفه جمع آوری و انتقال فاضلاب ها و محلی برای تجمع زباله های شهری گردد. مؤيد اين امر ورود فاضلاب از نقاط مختلف و از طريق سيستم هاي جمع آوري آبهاي سطحي و انباشت فراوان زباله در حاشيه و در داخل این مسيل و دیگر مسیل های اصلی شهر تبریز مي باشد.ايجاد مناظر زشت با بوهاي ناخوشايند ، تجمع حيوانات موذي و در مجموع برهم خوردن شرايط طبيعي و زيست محيطي مسيل ها ، بویژه مسیل مهران رود، از پيامدهاي ورود آلودگيهاي مذکور بوده است. این پدیده ضمن بوجود آوردن مناظر ناخوشایند موجب برهم خوردن شرایط زیست محیطی درون مسیل ها و محیط های پذیرنده و ایجاد اعتراض های عمومی شده است.
در همین راستا و بنا بر ضرورت امر، شهرداری تبریز ، به عنوان متولی مدیریت کلان شهری ، برای ارزیابی آلاینده های ورودی به مسیلها و رودخانه های درون شهری شهر تبریز و به منظور جلوگیری، کنترل آلاینده های ورودی و ساماندهی آنها مطالعاتی را تحت عنوان " ارزيابي و کنترل آلاينده هاي زيست محيطي ورودي به مسيل ها و رودخانه هاي درون شهري تبريز" مطرح نمود که این مهندسین مشاور عهده دار انجام خدمات مهندسی و مطالعات آن گردید. اهداف اصلی انجام این مطالعات، ارزيابي و کنترل آلاينده هاي زيست محيطي ورودي به سيستم آبهاي سطحي ، مسيل ها و رودخانه هاي درون شهري تبريز شامل اندازه گیری کمی و تعیین کیفیت فاضلابها و مواد زائد جامد شهري ، تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده ، مقایسه نتایج حاصل شده با استانداردها ، تعیین مشکلات و معضلات موجود ، جمع آوري و ارایه کليه قوانين ، مقررات ، آئين نامه ها و بخشنامه هاي اجرائي در مورد تعريف و تفکيک آبهاي سطحي و فاضلابها از يکديگر و در نهایت ارایه راهکارهاي مديريتي و اجرایی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بوده است.
روش انجام کار:
با توجه به نوع مطالعات ، ابتدا شهر به 20 ناحیه تقسیم بندی گردید ، ضمن اعزام تیم های کاری به همراه فرم های اطلاعاتی تهیه شده به منظور شناسایی وضعیت دفع فاضلاب و جمع آوری زباله عملیات اجرایی کار شامل تعیین نقاط نمونه برداری ، دستور عمل نحوه نمونه برداری برای تعیین مقادیر کمی و کیفی آلاینده های ورودی در دو بخش مجزای فاضلاب و مواد زاید جامد با توجه به شرح خدمات طرح و برنامه ریزی های لازم آغاز شد. نمونه برداري و آناليز فيزيکي و شيميائي در مسير مسيل هاي درون شهري (800 نمونه ) و ارزيابي و تجزيه و تحليل نتايج حاصله از آناليزها (مطابق با روش های استاندارد موجود در کتاب روش های استاندارد ((Standard Methods )) همراه با ارزيابي کيفي جريان آب در مسيل هاي درون شهري ( با استفاده از روش ارزیابی و استاندارد بین المللی WQI ) بوده است. بر اساس بررسی های حاصل از فرم های اطلاعاتی تکمیل شده و مشاهدات اولیه و همچنین بررسی اطلاعات حاصل از ( مقادیر کمی و کیفی ) 80 نقطه ورودی فاضلاب و 30 نقطه تخلیه زباله به مسیل مهران رود ، مشخص گردید به دلیل عدم تکمیل شبکه های جمع آوری فاضلاب و کاستی های موجود در سیستم جمع آوری مواد زاید جامد بخشی از آلاینده های تولید شده در محیط رها شده اند که مقادیری از آنها با ورود و یا تخلیه در مسیل های فرعی به مسیل های اصلی راه پیدا کرده که ضمن برهم زدن شرایط زیست محیطی آنها به احتمال زیاد موجب واردآمدن مقادیر متنابهی از بار آلودگی به منابع پذیرنده شده است.
بررسی وضعیت جمع آوری و دفع مواد زاید جامد:
پس از بررسي های مقدماتی شامل بررسي هاي محلي و جمع آوري اطلاعات مورد نیاز، بررسي وضعيت جمع آوری ، حمل و دفع زباله ها انجام پذیرفت . نتایج نشان داد که روزانه از مناطق 8 گانه شهرداری تبریز حدود 900 تن زباله جمع آوری می شود{3}که بر اساس جمعیت شهر و سرانه تولید زباله به ازای هر نفر ، میزان زباله تولید شده در روز حدود 1100 تن بوده است که با توجه به حدود 86 درصد کاربری مسکونی :
- تنها در 53% از سطح شهر ساعت مشخصي به منظور جمع آوري زباله تعيين شده است که از اين مقدار نيز در حدود 53% از مناطق زباله ها طبق ساعت تعيين شده جمع آوري نمي گردند.
- در بيشتر مناطق شهر (55%) زباله ها يک روز در ميان جمع‌آوري مي شوند.
- وسيله اي که مردم به منظور نگهداري زباله در منزل استفاده مي کنند کيسه پلاستيکي است که اين امر نشانگر سطح بالاي فرهنگ اکثر مردم شهر مي باشد.
- حدود 44% زباله در سطح شهر توسط گاري دستي جمع آوري مي شود که با توجه به وجود کاميون هاي مخصوص اين امر حدود 45% که به صورت استاندارد زباله را جمع آوري مي کنند رقم بالايي است.
- طي نظر سنجي هاي به عمل آمده حدود 76% ساکنين شهر از نحوه ارائه خدمات شهرداري رضايت کم تا متوسط داشته اند.
- همکاري اکثر شهروندان (حدود 43%) با مأمورين شهرداري کم تا متوسط است که مي تواند دليل انجام وظيفه موثر مأمورين شهرداري باشد. با اين حال اکثر شهروندان (حدود 57%) عدم دقت مأمورين شهرداري را علت باقي ماندن زباله در محل مي دانند.
- بخش زباله هايي که جمع آوري نمي شوند (50%) به کانال آبهاي سطحي و مابقی زباله ها در محل پراکنده مي شوند که باعث ايجاد تبعات زيست محيطي در منطقه مي گردند (نمودار شماره 1).
دریافت کل مقاله به صورت فایل میکروسافت ورد
به نقل از: civilica.ir
افزودنی تبدیل گچ به سیمان
+ نوشته شده در ساعت توسط گچ