اولین هتل صخره ای جهان ،هتل کندوان
در فاصله ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی اسکو و ۶۲ کیلومتری شهر تبریز در میان دره ای سرسبز و باصفا ٬از پیچ جاده که میگذری ناگهان با یکی از شگفت انگیز ترین روستاهای ایران روبرو میشوی. روستای کندوان با خانه های هرمیش در دل صخره های سنگی و سخت کوه سهند و با پنجره های کج و کوله و رنگیش پیشینه ای ۸۰۰ ساله دارد.
روستایی که در طی قرنها مأمن فرهادان گمنام کوه کنی بوده که بی نام و نشان این کوه های سربه فلک کشیده سهند را با دستانی خالی تراشیده اند تا امروز برای ما ایرانیان مظهر افتخاری به حساب آید که صاحب یکی از شگفتیهای دنیا هستیم.
واژه کندوان از لفظ «کندو» میاید که به نوع معماری خانه های روستا برمیگردد.این خانه های کله قندی همچون سلولهای کندو زنبور عسل ساخته شده اند. البته فرم اولیه آنها به صورت طبیعی و بر اثر فوران آتشفشانهای کوه سهند ایجاد شده که این گدازه ها بر اثر قرنها برروی هم سرد و سخت و کله قندی شده اند.
وجود چشمه های زیبای آب معدنی برای بیماران کلیوی و آرامش و سکوت کوهستان به اضافه هوای بسیار پاک ٬گردشگران بسیاری را سالانه به سوی این محل میکشاند.مراتع سرسبز عشایری فضای مناسبی را برای پرورش زنبور عسل و کشت گیاهان دارویی فراهم کرده که همین یک نوع محل درامدی برای روستاییان محسوب میشود.
همچنین صنایع دستی مانند بافت گلیم و جاجیم و شالهای رنگین و زیبا نیز یکی دیگر از اشتغالات زنان کندوان محسوب میشود.
معماری این ساختمانها به قرن ۷ و ۸ میلادی میزسد اما پروفسور دیوید رول باستان شناس مشهور انگلیسی قدمت کندوان را به دوره غارنشینی نسبت میدهد.اما نخستین جامعه انسانی پس از حمله مغولها و در قرن ۷ بود که از سمت روستای حیله ور به اینجا کوچ کردند
کندوان جزو سه روستای شگفت انگیز دنیاست که توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است به طوری که سالانه ٣٠٠ هزار گردشگر از این روستای تاریخی بازدید می کنند.
برخی از باستان شناسان قدمت این روستا را به دوره های پیش از اسلام نسبت می دهند. در دل این تپه های
بلند که ارتفاع بعضی از آن ها به ۴٠ متر می رسد آغل، انبار و اتاقک حفر شده که بسیار دیدنی است و ضخامت جنس و طبقات تپه ها و مخروط ها از نوع اینمبریت و لاهار است که بر اثر مخلوط شدن مواد آتشفشانی سهند با گل و لای حاصل از باران سیل آسا به وجود آمده است. تشکیلات طبقات بر روی آبرفت قدیمی واقع شده و رودخانه کندوان بیش از ١٠ متر از آن را حفر کرده و پایین برده است.
کرانه های مخروطی شکل دامنه کوه های سهند برای گردشگران داخلی و خارجی یادآور بهترین مناظر طبیعی و تاریخی ایران است چرا که این دامنه روستای تاریخی و توریستی کندوان را در دل خود جای داده است. جاذبه های این روستای تاریخی به گونه ای است که مشاوران سازمان بین المللی گردشگری از دیدن آن به وجد آمدند و کندوان را یک اثر جهانی دانستند.
دره شمالی جنوبی سرسبز کندوان یکی از خوش آب و هواترین و زیباترین نقاط کوهستانی ایران به شمار می رود که علاوه بر نهر نسبتا بزرگ دارای چشمه های آب معدنی نیز هست که خواص پزشکی زیادی از جمله دفع سنگ کلیه دارد. معماری صخره ای حاکی از صحنه های مبارزه وجدان انسان با طبیعت و در خدمت گرفتن صخره های طبیعت است.
به یادماندنی ترین ویژگی کندوان سیمای کالبدی آن است، طبیعت در این بخش از کوهستان سهند، هنرنمایی خود را به شکل صخره ای سنگی دوک مانند در برابر چشم آدمیان نهاده است و آدمی از زمانی که به روزگار ساسانیان می رسد با کندن و حفاری کردن این دوک های سنگی، یکی از دیدنی ترین و کم مانندترین نمونه های معماری را باز آفریده است.
نخستین کسانی که کندوان را شکل داده اند با کندن مکان های بایسته زندگی خود در دل سنگ ها بی آن که سیمای طبیعت را برای رسیدن به خواسته خود دگرگون یا ویران کنند، دست به آفرینشی زده اند که نشان از فرهنگ بسیار والای زیست گروهی دارد. در تاریخ این منطقه، این گونه نقل شده است که نخستین کسانی که به کندوان پا گذاشته اند، ساکنان روستایی به نام حیله ور- که در دو کیلومتری غرب کندوان واقع بوده است- بوده اند که در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از حمله مغول ها به دشتی در مقابل کندوان فعلی مهاجرت کرده اند و در طول مدت زمانی به تدریج درون کران ها را حفاری کرده و پناهگاهی امن برای خود ساخته اند. از شگفتی های دیگر روستای کندوان، آب چشمه های آن است. گفته می شود آب کندوان برای درمان سنگ کلیه موثر است.
کندوان علاوه بر این ها به خاطر لبنیات مرغوب و عسل طبیعی اش نیز شهرت دارد. مراتع سرسبز کوه های سهند از مهم ترین مراکز دامداری و دامنه های اطراف کندوان یکی از بهترین نقاط پرورش دام در ایران به شمار می رود.
کندوان سومین روستای صخره ای جهان است که دوتای دیگر یکاپادوکیای ترکیه و دیگری داکوتای آمریکاست اما این روستا تنها روستای صخره ای جهان است که هنور مردم در آن ساکنند و زندگی درآن جریان دارد.
مسجد روستا با ستون‌های سنگی دارای ۵ طبقه است که از یک طبقه آن برای نماز استفاده می‌شده و باقی طبقه‌ها برای امور دیگر. مسجد تقریباً ۱۰ سال است که در حال مرمت و بازسازی است، اما هنوز کار تعمیر آن به پایان نرسیده و در حال حاضر فقط مردان از آن استفاده می‌کنند. کران مسجد یکی از بزرگ‌ترین کران‌های روستا است.
داخل خانه ها کوچک و ساده اما تمیز است. هر کدام به فراخور صاحبش چند اتاق کوچک دارد که با طاقچه و پرده و چند پشتی تزیین گشته است. خانه ها عموما چند طبقه هستند. طبقه اول برای آغل حیوانان تعبیه شده و طبقه بعدی برای سکونت آماده میشود. خانه ها مانند روستاهای دیگر تپه ای٬ به صورت پلکانی هستند و کوچه های باریک با شیب تند آنها را به هم متصل میکند.
ثبت کندوان در فهرست آثار ملی ایران
بافت قدیمی ترین روستای کندوان که یکی از زیباترین و منحصر به فردترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره ای محسوب می شود، هم اکنون با ساخت و سازهای جدید در این روستا که متفاوت با بافت گذشته است با تهدیدی جدی رو به رو شده است.
وجود آب معدنی، خانه های منحصر به فرد، دره های سرسبز و خرم، آب و هوای مطبوع و لبنیات و عسل مرغوب کوهستان، سبب جذب تعداد کثیری مسافر از نقاط دور و نزدیک به این روستا به خصوص در فصول مساعد سال می شود. این روستا به سبب ویژگی معماری صخره ای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. توده ها و گدازه های مذاب آتشفشانی، به وسیله باد، برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به این فرم در آمده است. کران ها در تابستان ها خنک و در زمستان ها گرم می باشد.
وضعیت کنونی بیشتر به معجزه طبیعی شباهت دارد. چنین حدس زده می شود که حمله مغول ها مردم را به این روستای صخره ای کشانده است.
این روستا طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ١٣٧۵،١٣٧ خانوار و ٧۵٠ نفر جمعیت دارد که به کار کشاورزی و دامداری و صنایع دستی اشتغال دارند. آن چه به کندوان هویت باستانی داده وجود ١١٧ خانوار و منزل مسکونی در درون توده های مخروطی و هرمی شکل صخره ای است. در واقع تداوم زندگی فعال و پویا در این روستا مشخصه بارز آن است.
روستای کندوان دارای مسجد، حمام، مدرسه و آسیا می باشد و کران مسجد یکی از بزرگ ترین کران های روستا را تشکیل داده است. به دلیل شکل مخروطی خاص، اغلب کران های دارای طبقات مختلف، از داخل با یکدیگر ارتباط ندارند، کران ها عموما دارای دو طبقه بوده و در بعضی موارد سه و حتی چهار طبقه نیز در آ نها ایجاد کرده اند.
ارتباط طبقات بالایی کرانها با خارج، از طریق پلکان های بسیار زیبایی از بدنه خود کران تامین شده است. طبقه هم کف، اکثرا اسطبل بوده است و طبقات دوم و سوم و چهارم به عنوان سکونت گاه استفاده می شود. در بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده می شود. آبریزها اکثرا در کنار معابر و در خارج از کران ها و محیط مسکونی قرار دارند و هر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز هستند. آبریزها اکثرا دارای چند محل نشیمن و انباره می باشد که بستگی به شیب زمین دارد. به خاطر قطر و ضخامت زیاد کران ها، ایجاد نورگیر در طبقات پایین کار بسیار مشکلی است، بدین مناسبت نورگیرها اغلب در طبقات بالا واقع شده اند. جنس پنجره ها از چوب بوده اغلب به شکل شطرنجی و در آن ها قطعات کوچک شیشه تعبیه شده است. شیارهای متعدد در روستا کران ها را از یکدیگر جدا و شکل طبیعی کوچه های روستا را ایجاد کرده است. روی بعضی شیارها پل هایی از چوب ساخته اند که کرانی را به کران دیگر مربوط می کند.
آثار معماری صخره ای در اغلب نقاط جهان به چشم می خورد که در اکثر آن ها اکنون دیگر سکنه ای زندگی نمی کند ولی معماری صخره ای از نوع کندوان فقط در یک منطقه دیگر در روی زمین ایجاد شده و آن در دره زیبای گورمه ترکیه است.
هتل ۵ ستاره بین المللی کندوان
هجوم گردشگران برای مشاهده این روستای تاریخی ایران، باعث شده است تا یک شرکت گردشگری اقدام به تاسیس یک هتل ۵ ستاره بین المللی به نام لاله کندوان کند.
هتل لاله کندوان در اسفند ماه سال ٨۵ با حضور رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، نمایندگان مجلس و جمعی از مسئولان اجرایی افتتاح شد. این هتل ١٠ سوئیت اقامتی دارد که ظرفیت آن اکثر اوقات صد درصد اشغال است. فاز اول نخستین هتل صخره ای جهان « کندوان» بیش از ۵٠٠ میلیون تومان هزینه داشته است. در فاز دوم قرار است ٣٠ سوئیت دیگر به آن اضافه شود.
برای سهولت تردد گردشگران، مسیر اسکو – کندوان در حال تعریض است. در مدخل ورودی کندوان باجه اخذ عوارض برای توسعه کندوان نصب شده است اما در زمان حضور خبرنگار خراسان این باجه غیر فعال بود. قرار است با تامین اعتبار لازم از سوی وزارت کشور، بافت جدید روستای کندوان از بافت صخره ای آن جدا شود.
مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی می گویند: عقیده داریم که زندگی باید در خانه های صخره ای این روستا وجود داشته باشد ولی بافت جدید آن در نقطه دیگری ساخته شود تا به هویت و نمای ظاهری آن لطمه وارد نکند. به گفته وی در ترکیه و آمریکا با انتقال ساکنان خانه های صخره ای به نقطه ای دیگر، آن مناطق به روستاهایی مرده تبدیل شدند و در حال حاضر کندوان تنها روستای زنده صخره ای جهان است که زندگی طبیعی مردم در آن جریان دارد.
با این که بسیاری از ساکنان این روستا نسبت به حضور گردشگران کنجکاو، راضی به نظر نمی رسند چرا که آن ها را مزاحم خود می دانند اما برخی از آن ها نیز از این موضوع خوشحالند چرا که ورود گردشگران باعث رونق کسب و کار شده و اشتغال زایی کرده است. ناراحتی آن افراد معدود هم از این است که گردشگران می خواهند به داخل خانه ها بروند و زندگی آن ها را ببینند.
آن ها می گویند این جا نمایشگاه نیست این جا خانه و کاشانه آن هاست و در آن زندگی می کنند. از سوی دیگر معمولا گردشگران هر یک دوربینی به دست دارند و از خانه و افراد خانواده عکس و فیلم می گیرند. مناسب ترین منظره و چشم انداز برای مشاهده کندوان، بلندی های ضلع مقابل رودخانه است و رفتن به این منطقه می تواند بدون هیچ مزاحمتی برای اهالی کندوان، کل روستا را در معرض دید گردشگران قرار دهد. با این وجود افرادی در روستا به عنوان راهنما هستند که علاوه بر راهنمایی توریست ها خانه خود را نیز به آن ها نشان می دهند و از این راه درآمدی هر چند اندک کسب می کنند یکی از همین راهنماها اجازه داد خبرنگار خراسان از منزلش بازدید کند. داخل خانه دو اتاق خواب داشت، جایی در دل اتاق اول برای گذاشتن تلویزیون کنده شده بود، کف حیاط این خانه پشت بام منزل پایین دستی است.
همه پوشش ها و زیراندازهای خانه اعم از فرش ها، گلیم ها، پالازها، چهل تکه ها و پرده ها محصول دستان هنرمند زنان روستاست. بیشتر آشپزخانه ها در کندوان، به علت نبودن دودکش و فضای کافی در محوطه داخل خانه ها و برای پرهیز از دود تنور، بیرون کندوها و در دامنه های کوه ساخته شده اند.
بیشتر زنان روستای کندوان باسواد هستند و درصد بی سوادان این روستا حتی از تبریز هم کمتر است.
ضرورت توجه بیشتر به کندوان
کندوان با وجود همه ویژگی هایی که گفته شد یک روستای به شدت محروم است، شاید به این دلیل که از ظرفیت های آن به درستی استفاده نمی شود.
با وجود این همه گردشگر داخلی و خارجی می توان این روستا را به یک روستای آباد با ده ها مرکز اقامتی و سیاحتی تبدیل کرد، محصولات لبنی و دامی و باغی این منطقه می تواند با شکل بهداشتی تولید، فرآوری، بسته بندی و به فروش برسد. می توان کارخانه تولید آب معدنی و دوغ در منطقه احداث کرد.
شاید اگر کندوان در هر کشور دیگری بود سالانه میلیون ها درآمد ارزی برای آن کشور به همراه داشت. اما کندوان ایران هنوز با مشکلاتی به سختی صخره هایش دست و پنجه نرم می کند. کسی چه می داند، شاید عده ای فکر می کنند همین محرومیت و شبیه بودن زندگی این آدم ها به دوران غارنشینی بشر است که جذابیت دارد و باعث جذب گردشگر می شود.
به نقل از: goonagoon.nasseh.ir
